گزیده‌ای از کتاب

«فکر‌های اصلاح نشده»

استانیسلاو یرژی لِتس

• چیز‌ها را به اسم کوچکشان نخوان، اگر اسم فامیلشان را نمی‌دانی.
• اعصاری وجود داشت که برده‌ها را می‌بایست به طور قانونی می‌فروختند.
• بی‌سواد‌ها باید دیکته کنند.
• وقتی یک اربابِ واحد صاحب توده‌ی بزرگی از برده‌ها است اوضاع بد می‌شود. و فکر می‌کنم چندان بهتر نیست وقتی یک بردهْ ارباب‌های بسیار دارد.
• پنجره‌های کدرتر اغلب برهان روشن‌تری‌اند.
• چه بسیار بومرنگ که برنمی‌گردند. آن‌ها آزادی را انتخاب می‌کنند.
• شاخه‌ای را که روی آن نشسته‌ای ارّه نکن، مگر این‌که بخواهند از آن حلق‌آویزت کنند.
• وقتی اصلاً هیچ بادی نمی‌وزد – حتی خروس بادنمای روی برج کلیسا هم شخصیت دارد.
• زبان‌ها را یاد بگیرید. حتی آن‌هایی را که وجود ندارند.
• آنچه لنگ می‌زند، هنوز دارد راه می‌رود.
• آیا ماهی‌هایی که از میان تار‌های تور بیرون می‌افتند، از عقده‌ی حقارت رنج می‌برند.
• وقتی فریاد می‌زنند: «زنده باد پیشرفت!» – همواره بپرس: «پیشرفتِ چه کسی؟»
• وقتی یک آدمخوار با کارد و چنگال غذا می‌خورد- این پیشرفت است؟
• نگاه به جهان را می‌توان با یک روزنامه سد کرد.
• وقتی دشمن‌ات قدم اشتباهی برمی‌دارد -مراقب باش! دارد با همان ملودی می‌رقصد.
• زندگی از آدم وقت خیلی زیادی می‌گیرد.
• نه هر شبی با طلوع خورشید به پایان می‌رسد.
• از باتلاق‌ها نمی‌توان نتیجه گرفت.
• ما از روسری‌هایمان پرچم درست کرده‌ایم، در حالی که دیگران از پرچم‌هایشان روبالشی درست کرده‌اند.
• گاهی اوقات ناقوس‌ها ناقوس‌زن‌ها راتکان می‌دهند.
• وقتی یادبود‌ها را درهم می‌شکنید، مراقب پایه‌ی سنگی باشید. ممکن است دوباره به کار بیاید.
• سایه‌ی ظنّ بر او می‌افتد. و او خود را در این سایه پنهان می‌کند.
• جنازه را در برابر قاتلش گذاشتند: اما او را به جا نیاورد.
• توده با یک دهان واحد بزرگ فریاد می‌کشد – و با دهان‌های کوچولوی بسیاری غذا می‌خورد.
• گاهی اوقات آدم باید خفه شود تا صدایش شنیده شود.
• شجاعتِ ناتوانْ معجزه می‌کند.
• بلاهتْ آدمی را از اندیشیدن خلاص نمی‌کند.
• عاقلانه حرف بزن، دشمن دارد گوش می‌دهد.
• من قرص‌های تلخ را داخل خامه‌ی شیرین به آن‌ها می‌دهم. قرص‌ها بی‌ضررند، زهر در شیرینی است.
• ضرب‌المثل‌ها همدیگر را نقض می‌کنند. و حکمت عوام نیز دقیقاً همین است.
• همیشه باید از عقب شروع کرد.
• شیء را با نام‌اش صدا بزن، ولی همچنین با نام مستعارش.
• به حافظه‌ی بشری اعتمادی نیست. به فراموشکاری نیز.
• دشوار است تشخیصِ این که چه کسی دارد داوطلبانه همراه سیل شنا می‌کند.
• فراموش نکنیم که باکتری‌ها نیز به ما – از آن طرف میکروسکوپ- می‌نگرند.
• حتی وقتی شهروندان میلرزند هم تَرَکی در پای‌بست‌های دولت است.
• “فردای بهتر” حاوی هیچ تضمینی برای “پس‌فردای هر چه بهتر” نیست.
• خود را تسلیم یأس نکنید- او سرِ قول خود نمی‌ماند.
• یک همزاد داشتن، او را به قتل رساندن و با نام او به زندگی ادامه دادن – عجب امکان‌هایی برای شیزوفرنی.
• حتی آدمخواران نیز آماده‌اند تا یک انسان را از آرواره‌های کوسه نجات دهند.
• به هوش انسان‌ها ایمان بیاورید؛ آن‌ها می‌توانند بسیاری چیز‌ها را درک نکنند.
• وقتی کشیش‌ها معده‌درد دارند، برای خدایان قربانی‌های بدهضم نبرید.
• گاهی چیزی خود را در پس چیز دیگری مخفی می‌کند که ما خود را جلوی آن مخفی می‌کنیم.
• هرچه بوریگر ]شهروند[ کوچک‌تر باشد، ایمپریوم ]امپراتوری[ بزرگ‌تر است.
• تهی‌اند که می‌توان ملت‌ها را در آن‌ها در اسارت نگه داشت.
• نان هر دهانی را می‌گشاید.
• بعضی‌ها منتظر “چراغ قرمز” می‌مانند تا مجبور نشوند به آن طرف خیابان بروند.
• غریزه‌ی صیانت از خود گاهی اوقات انگیزه‌ی خودکشی است.
• آزادی برده‌ها را با طولِ زنجیرشان اندازه می‌گیرند.
• -بی‌خوابی- بیماری عصری که در آن به آدمیان فرمان می‌دهند چشم بر روی بسیاری از واقعیات ببندند.
• انسان هنوز یک مزیت نسبت به ماشین دارد – او قادر است خودش خودش را بفروشد.
• خواستار یک روزِ فکری هشت ساعته باشیم!
• انسان‌ها، به اعتقاد به من، فکر‌هایی را دوست دارند که آن‌ها را به فکر کردن واندارد.
• وقتی مستبدان به ترور ]رعب[ متوسل می‌شوند، آدم می‌تواند آسوده باشد. این یکی حیله (نیرنگ) نیست.
• در سرزمین‌هایی که شهروندان‌اش در زندان‌ها احساس امنیت نمی‌کنند، در آزادی نیز احساس امنیت چندانی ندارند.
• زندگی پربارِ یک خواجه پس از اختگی آغاز می‌شود.
• بهترین الهام‌ها توسط «واقعیت» (آنچه واقع‌گرایی می‌نامیمش) از ما ربوده می‌شود.
• پاشنه‌های آشیل با کمال میل در چکمه‌های جباران مخفی می‌شوند.
• به این فکر کن که همواره حروف دیگری خارج از الفبا هست.
• یک آدمخوار به ندرت آدمیان را تحقیر می‌کند.
• من خوشبین‌ام. من به تأثیر نجات‌بخشِ بدبینی باور دارم.
• مثل یک سگْ وفادار بود: مثل یک سگ او را کشتند.
• وجدان او پاک بود. هرگز ار آن استفاده نکرد.
• این‌که کِی غروب می‌شود بسته به موقعیت جغرافیایی است.
• وقتی یک کلمهْ جسم می‌شود، دیگر ادبیات نیست.
• هیچ‌کس آن‌قدر احمق نیست که هرازگاهی خود را به حماقت نزند.
• آیا انسان هیچ‌وقت به آن سطح از اخلاق خواهد رسید که برای کوچ‌نشینان زندان‌های سیار ایجاد کند؟
• «هیچ حقیقتی وجود ندارد» – این را گهگاه خودِ حقیقت می‌گوید. از روی احتیاط.
• در دربار، ملیجک از حقوق ویژ‌های برخوردار است. خارج از دربار، او یک احمق است.
• پیشنهاد می‌کنم امتیازی برای خدمت منفعلانه در نظر گرفته شود.
• اغلب آنچه هنگام رشدْ مانعِ انسان می‌شود سقف بالای سرش است.
• آیا انسانی که در درون خویش چیز قیمتی‌ای پیدا می‌کند موظف است آن را به اولین پاسگاه پلیس تحویل دهد؟
• »سرت را بالا بگیر»، جلاد این را گفت و حلقه‌ی طناب را دور گردن‌اش انداخت.
• مسیر‌های سرنوشت‌مان هم دولتی شده‌اند!
• او یک پاسدارِ برجسته‌ی قانون بود. او چنان از قانون پاسداری می‌کرد که هیچ‌کس نتوانست بهره‌ای از آن ببرد.
• حواس‌ات باشد، آنچه راسیونالیسم را به ناسیونالیسم بدل می‌کند، صرفاً یک اشتباه چاپی نیست.
• قابیل حیله‌گرتر شده است. او نشان خویش را بر پیشانی هابیل می‌گذارد.
• گیر افتادن در آرواره‌های شیر اصالاً چیز خاصی نیست، آنچه خوفناک است شریک شدن در ذائقه‌ی اوست.
• به من بگو با که می‌خوابی تا به تو بگویم خوابِ چه را می‌بینی.
• تفاوت نسلی: ما با هم خواب می‌بینیم و آن‌ها: آن‌ها با هم می‌خوابند.
• او خود را از ]یا، به[هر دو طرف فروخت. «به خاطر توازن«.
• انزجارآور است شنا کردن برخلاف جریان در رودی کثیف.
• حتی سطحی‌ترین آدم نیز متأسفانه سه بُعد دارد.
• توجیه آدم‌خواران: «آدم‌ها گاو‌ند.»
• یهودا‌ها نیز یاد گرفته‌اند صلیب حمل کنند.
• کسی که خود را از سیاست دور می‌کند، هر روز راه دشواری به‌سوی آن در پیش دارد.
• انسان باشیم، دست‌کم تا هنوز علم کشف نکرده ما چیز دیگری هستیم.
• انسان به تریج ابزار‌هایش را اختراع کرد. اما خودش از همان اعصار پیشین ابزارِ انسان بوده است.
• باید شمار فکر‌ها را طوری زیاد کرد که شمار نگهبانان برایشان کافی نباشد.
• فکر کردن ]کلیشه‌ای یا سطحی[ در زمانه‌ای که آدمی را به]چنین[ فکر کردن ]ی[ مجبور می‌کند -چه سازش‌گری‌ای!
• درنگ نکن! شکیبایی کن.
• چرا در آتش بدمیم وقتی چیزی در دیگ نداریم؟
• وقتی یک حیوان چشمانی انسانی دارد، حس بدی پیدا می‌کنیم. این‌طور نیست؟
• عجب! یک سگ مسلماً نمی‌داند که نباید به حکومت ناسزا گفت. و با این وجود به حکومت ناسزا نمی‌گوید.
• با یک طوطی، آدمیان به راحتی زبانی مشترک پیدا می‌کنند.
• حتی گام‌های احتیاط نیز ردپا به جا می‌گذارند.
• نه هر آنچه در سطح است سطحی است.
• جبّارانی را دیدم که برای آزادی می‌جنگیدند. برای آزادی ستم.
• »پادشاه لخت است! »- اما زیر چه جامه‌های بدقواره‌ای!
• مشاهده‌ی جهان رایگان است. فقط برای شرح و تفسیر [و البته تغییر] آن است که باید بهای زیادی بپردازیم.
• جنایتْ معاف از مالیات است.
• آدمی چند تا ماسک باید بزند تا سیلی به صورت را احساس نکند؟
• نفرت من پیر شده است – اکنون چیزی جز تحقیر نیست.
• طاقت‌فرساست شنا کردن برخلاف جریان خون خود.
• اگر دولتی خود را در معرض تهدید یک فکر کوچک ببیند، پیداست که آن فکرْ بزرگ است و آن دولتْ کوچک.
• آیا سگ پلیس فقط و فقط ردپا‌های ]مجرم‌های[ قانونی را دنبال می‌کند؟
• یک دولت پلیسی صرفاً متشکل از پلیس‌ها نیست.
• اعصاری وجود دارد که در آن‌ها، آدم‌ها وقتی در خواب حرف می‌زنند، دروغ می‌گویند.
• رویا‌هایت را به دشمن بسپار. آن‌ها بلای او می‌شوند.
• ناممکن را از زندگی نخواهیم؟ چرا نه؟ امکان‌هایش نیز به همین اندازه محدوداند.
• چه کسی می‌داند چه تعداد فرمان‌های خدا را از ما پنهان نگه داشته‌اند.
• بعضی‌ها نبش قبر خود را نوعی رستاخیز می‌دانند.
• متبرک باد عوام‌فریبان: در دهان ایشان حتی دروغ‌ها نیز به نان روزانه بدل می‌شوند.
• وای بر همسایه وقتی یک ملت در مرز یأس زندگی می‌کند!
• در واقع منتظر چه هستیم؟ مسلماً منتظر پاسخی جدید به این پرسش قدیمی: «قابیل، برادرت هابیل کجاست؟»
• مرتکب اشتباه جمعی شو!
• نه هرجا گوشت گران‌تر می‌شود ارزش انسان نیز بالاتر می‌رود.
• قله و دره فقط به‌میانجی زلزله با هم تماس پیدا می‌کنند.
• مراقب باش در جستجوی ردپا‌ها ردپایی به‌جا می‌گذاری.
• همواره به امر انضمامی و مشخص بچسب؛ از دل آن خیلی راحت‌تر می‌توان یک اسطوره بیرون کشید تا برعکس.
• همه‌ی فکر‌ها از ذهن نمی‌گذرند، برخی‌شان از سانسور.
• چرا خیلی فکر می‌کنم؟ تا به خیلی چیز‌ها فکر نکنم.
• مضامینِ سکوت تمام نشدنی‌اند.
• راه به سوی هدف خطرناک‌ترین راه است. زیرا باندِ پروازِ همه‌ی شلیک‌هاست.
• «پرولتاریای (کارگران) همه‌ی کشور‌ها متحد شوید!» اجازه می‌خواهم با کمال احترام بپرسم- برای چی؟
• من ایمانم را به کلمه از دست داده بودم. سانسور آن را به من پس داد.
• عقیده خود را اظهار کردن یک چیز است، و از خود نقل‌قول کردن چیز دیگری.
• جبّاران از کلمه می‌ترسند، نه از کلمات.
• آنچه بوده‌ای وابسته به ژنتیک بود. آنچه را خواهی شد سیاست تعیین می‌کند.
• آدمی تازه زمانی می‌فهمد چه نقشی بازی کرده است که دیگر نقشی بازی نکند.
• هملت امروز: بودن بدون [در قید حیات این جهانی] بودن، یا در عین باشندگی نبودن.
• اجازه ندهید آزادی بیان قبل از آزادی فکر غلبه یابد.
• هیچ نوع هفته‌ی حمایت از حیوانات برای درنده‌ی درون انسان وجود ندارد؟
• شعار تظاهرات]ما[ جنایتکاران: «وجدان‌مان را عذاب ندهید. راحت‌اش بگذارید. «
• گاهی اوقات جنایتْ خودْ بهانه است.
• خودآموخته باشید. منتظر نمانید زندگی چیز بهتری یادتان دهد.
• حتی از خودت هم برحذر باش، تو شهروند وفادار دولت هستی.
• رؤیای ابدی جلاد: کلامی ستایش‌آمیز از سوی هنرشناسان در مورد کیفیت اعدام.

     منبع: «فکرهای اصلاح‌نشده»، استانیسلاو یرژی لتس، ترجمهٔ امید مهرگان، نشر فرهنگ صبا.