– پـیـامـبر خدا (ص): قلب را در حقیقت از این رو قلب نامیده‌اند، كه منقلب و دگرگون مى‌شود. حـكـایـت دل حـكـایت پرى است كه در یك دشت به بیخ درختى آویخته شده و باد آن را زیر و رو مى‌كند. (میزان‌الحکمه، ج9، ص498)
پیامبر (ص): داود در مناجات با پروردگار چنین گفت: خدای من برای هر پادشاهی خزانه‌ای است، خزانه‌ی تو کجاست؟ خدا فرمود: من گنجینه‌ای دارم که از عرش بزرگتر است و از کرسی گسترده‌تر و از بهشت پاکیزه‌تر و از ملکوت زیباتر، زمین آن معرفت است و آسمان آن ایمان و خورشید آن شوق، ماه آن محبت و ستارگان آن خواطر (واردات قلبی)، ابرهای آن عقل، باران آن رحمت، و میوه‌های آن فرمانبرداری و ره‌آورد آن دانایی است و برای آن چهار در است: دانایی، بردباری، شکیبایی و رضامندی؛ بدان که این گنجینه، قلب آدمی است. (الحیاه،ج7،ص 245)
امام صادق (ع): دنیاخواهى غم و اندوه مى‌آورد و پشت كردن به دنیا مایه آسایش دل و بدن است. (میزان‌الحکمه، ج3، ص64)
جـابر جعفى می‌گوید: در حضور امام باقر (ع) دلم گرفت. عرض كردم: فدایت شوم، گاهى اوقات بدون آن كـه مصیبتى یا گرفتاریى به من رسد اندوهگین مى‌شوم چندان كه همسرم و دوستم آن را در چـهـره‌ام مى‌خوانند. فرمود: «آرى، اى جابر! خداى عزوجل مؤمنان را از طینت بهشتى آفرید و از نـسیم روح خویش در آنها جارى ساخت، از این روست كه مؤمن برادر تنى مؤمن است پس هرگاه به یكى از آن ارواح در شهرى اندوهى رسد آن روح دیگر اندوهگین شود، زیرا از جنس اوست.» (میزان‌الحکمه، ج3، ص72)
امام صادق(ع): نیكوكاران چون با هم روبهرو شوند، هر چند به زبان اظهار دوستی و محبت با هم نكنند دلهایشان به سرعت درآمیختن باران با آب رودخانه‌ها به هم انس گیرد و بدكاران هر گاه با هم روبه رو شوند، هر چند به زبان اظهار دوستی و محبت با هم كنند دلهایشان از انس و الفت با یكدیگر دور است، همانند چهارپایان كه از مهر ورزی با هم بدورند گرچه روزگاری دراز از یك آخور علوفه خورند. (میزان‌الحکمه، ص171)
امام على (ع): شگفت‌ترین عضو انسان دل اوست و دل مایه‌هایى از حكمت ومایه‌‌هایى از ضد حكمت دارد. اگـر امـیـد و آرزو بـه آن دسـت دهـد، طـمـع خـوارش گـردانـد و اگـر طمع در آن سر بـردارد، آزمـنـدى نـابودش كند و اگر نومیدى بر آن مسلط شود، اندوه وى را بكشد و اگر خشم بروى عارض شود، كینه لبریزش كند و اگرخشنودى یارش شود، احتیاط را از یاد برد و اگر ترس آن را در رسد، پروا و حذر كردن او را گرفتار خود سازد و اگر احساس امنیت فراگیردش، غفلت آن را در رباید و اگرنعمت به سراغش آید، غرور و نخوت آن رافرو گیرد و اگر مصیبتى به آن در رسـد، بـیـتـابـى را ردایـش گـردانـد و اگر به مالى رسد، ثروت آن را به طغیان در اندازد و اگر تـهـیدستى آزارش دهد، گرفتارى او را به خود مشغول سازد و اگر گرسنگى بر او سخت گیرد، ازضعف زمین‌گیر شود و اگر سیرى او از حد بگذرد، پرى شكم او را به رنج افكند. بارى هر تفریطى برایش زیانبار است و هرافراطى برایش تباهى آفرین. (میزان‌الحکمه، ج9، ص504)
پـیامبر خدا (ص): هر گاه دل انسان پاك شود، بدنش نیز پاك گردد و هر گاه دلش ناپاك شود، بدنش نیز ناپاك گردد (و اعمال ورفتارهاى ناپسندى از او سرزند). (میزان‌الحکمه، ج9، ص503)
امام علی (ع): دانایی درختی است که در قلب می‌روید و در زبان به بار می نشیند. (الحیاه، ج7، ص 247)
امـام جـواد (ع): ره سـپردن به سوى خداى متعال با دل‌ها، از به رنج افكندن اعضاى بدن با اعمال رساننده‌تر (به سر منزل مقصود) است. (میزان‌الحکمه، ج9، ص506)
پـیـامـبـر خـدا (ص): خداوند تبارك وتعالى ، به چهره‌ها و دارایی‌هاى شما نمى‌گرد، بلكه به دل‌ها و كرده‌هاى شما مى‌نگرد. (میزان‌الحکمه، ج9، ص505)
امام على(ع): بدانید كه خداى سبحان، از میان دل‌ها تنها آن دل‌هایى را ستوده است كه حكمت را نگهدارترند و از مردمان تنها آنانى را ستوده است، كه در پذیرفتن دعوت حق شتابنده‌ترند. (میزان‌الحکمه، ج9، ص508)
امـام عـلـى (ع): ایـن دل‌‌هـا نـیـز، هـمـچون بدن‌ها خسته مى‌شوند پس (براى رفع خستگى آنها) حكمت‌هاى تازه و طرفه بجویید. (میزان‌الحکمه، ج3، ص187)
امام على (ع): همانا براى دل‌ها، گواهانى است كه نفس را از راه اهل تفریط دورمى‌گردانند. (میزان‌الحکمه، ج9، ص547)
پـیـامـبـر خـدا (ص): خداوند ـ از روى حكمت و لطف خویش ـ آسایش و شادمانى را در یقین و خرسندى قرار داد و غم و اندوه را درشك و ناخشنودى (از خدا). (میزان‌الحکمه، ج3، ص66)
امام صادق (ع)، درباره آیه «هماناخداوند میان آدمى و دل او حایل مى‌گردد» فرمود: «آن چنین است كه انسان با گوش و چشم و زبان و دستش هوس چیزى مى‌كند، اما وقتى آن چیز به طرف او مـى‌آیـد دلـش آن را انـكـار و پـس مـى‌زند و مى‌فهمد كه آن چیزحق نیست.» در خبر هشام از آن حضرت آمده است: «خداوند میان او و این كه باطل راحق بداند، حایل مى‌شود.» (میزان‌الحکمه، ج9، ص546)
امام علی (ع): دانش در آسمان نیست که به سویتان فرود آید و نه در زمین است که برایتان بیرون تراود، لیکن علم در قلب‌های شما سرشته می‌شود؛ اخلاق (و حالات) روحانیان (ملائکه) را درخویش پدید آورید تا برایتان آشکار شود. (الحیاه، ج7، ص 248)
امـام كاظم (ع): همانا زراعت در زمین نرم مى‌روید و بر روى سنگ نمى‌روید حكمت نیز چنین اسـت در دلـ‌هـاى افـتـاده آبادان مى‌شود و در دل خودستاى گردن‌فراز پرورش نمى‌یابد، زیرا كه خداوند افتادگى را ابزار خرد قرار داده است. (میزان‌الحکمه، ج3، ص184)
مـسـیـح(ع): هر خیكى مناسب عسل نیست و همچنین هر دلى حكمت پرور نمى‌باشد. خیك تا زمانى كه پاره نشده و نخشكیده و نپوسیده مى‌تواند ظرف عسل باشد همچنین است دل‌ها تازمانى كه از شهوت‌ها پاره نشده و طمع آلوده‌اش نكرده و خوشى و نعمت آنها را سخت نكرده ظرف حكمت مى توانند بود. (میزان‌الحکمه، ج3، ص185)
سوره جاثیه، 23: پس آیا دیدى كسى را كه هوس خویش را معبود خود قرار داده و خدا او را دانسته گمراه گردانیده.
امام علی(ع): شیطان را معیار کار خود قرار دادند او نیز آنان را دام خویش ساخت. در دلشان تخم گذاشت و جوجه آورد و حرکت کرد و در دامنشان پرورش یافت. اکنون شیطان است که با چشم آنان می‌نگرد و با زبانشان سخن می‌گوید. پس آنان را بر مرکب لغزش‌ها نشاند و خطا و انحراف را در چشمانشان آراست. کردارشان همچون کسی است که شیطان او را شریک سلطنت خود ساخته و با زبان او به ایراد سخن پرداخته است. (نهج‌البلاغه، خطبه 7)
امام علی (ع): در حدیث معراج: ای احمد! آیا می دانی کدام زندگی گواراتر و کدام زندگی پایدارتر است؟ گفت: خداوندا! نمی دانم. فرمود: زندگی جاودان آن است که برای (ساختن) خود تلاش کند، بدان گونه که دنیا در نظرش سبک آید و در نگاهش کوچک جلوه کند و جهان آخرت نزد او بزرگ باشد و خواسته‌ی مرا به خواسته‌ی خود برگزیند، پس چون چنین کرد، دوستی خود را در دلش جایگزین می کنم، بدانگونه که دلش را ویژه‌ی خود می‌سازم و چشم و گوش قلبش را می گشایم، چنانکه با (گوش) دل می شنود، و با (چشم) دل شکوه و عظمت مرا نظاره می کند… (الحیاه، ج7، ص 247)
سوره انفال، 2: مؤمنان، همان كسانیاند كه چون خدا یاد شود دلهایشان بترسد و چون آیات او بر آنان خوانده شود بر ایمانشان بیفزاید و بر پروردگار خود توكّل میكنند.
سوره مؤمنون، 60-57: در حقیقت، كسانى كه از بیم پروردگارشان هراسانند * و كسانى كه به نشانههاى پروردگارشان ایمان میآورند * و آنان كه به پروردگارشان شرك نمیآورند * و كسانى كه آنچه را دادند [در راه خدا] می‌دهند، در حالى كه دلهایشان ترسان است [و میدانند] كه به سوى پروردگارشان بازخواهند گشت.
سوره ق، 33-31: و بهشت را براى پرهیزگاران نزدیك گردانند، بی آنكه دور باشد * [و به آنان گویند:] این همان است كه وعده یافتهاید [و] براى هر توبهكار نگهبانِ [حدود خدا] خواهد بود: * آنكه در نهان از خداى بخشنده بترسد و با دلى توبهكار [باز] آید.
امام على (ع): ریشه اصلاح دل، پرداختن آن به یاد خداست. (میزان‌الحکمه، ج9، ص554)
یا مقلب القلوب و الابصار، یا مدبر الیل و النهار، یا محول الحول و الاحوال، حول حالنا إلی أحسن الحال
